D vitamini, çoğu vitamin gibi insan sağlığı için hayati öneme sahip bir vitamindir. Güneşe maruz kaldığımızda vücudumuz tarafından üretildiği için güneş vitamini olarakta bilinmektedir. En önemli işlevlerinden biri ise bağışıklık sistemini güçlendirmektir. D vitamini yağda çözünebilen 4 vitaminden birisidir ayrıca bu vitamin vücutta uzun süre kalabiliyor. İnsanlar D vitaminini genel olarak 3-4 aya kadar yetecek şekilde depolayabilmektedir. Bu vitaminin D2 ve D3 olarak iki şekli bulunuyor. Bu yazımızda D vitamini nedir? D vitaminin faydaları nelerdir? D vitaminin eksikliğinin belirtileri? D vitamini hangi besinde bulunur? D vitamini eksikliğinde oluşacak hastalıkları gibi bir çok sorunun cevabını da bulmuş olacaksınız.
Vitamin kelimesi Polonyalı biyokimyacı Casimir Funk tarafından 1912 yılında kullanılmıştır. Vita Latince, hayat demektir, amin kelimesi ise amin sözcüğünü kastetmektedir.
D vitamini ne işe yarar?
D vitamini, vücutta bulunan çeşitli sistemlerde ve 200’den fazla gen üzerinde güçlü etkileri olan vücut için önemli bir vitamindir. Vücudumuzda bulunan kalsiyumu emmesini ve kemiklerinizin sağlıklı büyümesini desteklemeye yarar. Eksikliği durumunda çocuklarda kemiklerin sertleşmemesine ve kolay kırılmasına, yetişkinlerde ise şekilsiz kemiklere (osteomalazi) sebep olmaktadır.
D vitamini, Diğer önemli vücut fonksiyonları için de gerekir. Bağışıklık sistemi, kas ve sinir sistemlerini de düzenler. Ayrıca vücudumuzda bulunan çoğu hücrelerin yaşam döngüsünde önemli bir rol oynar.
D vitamini faydaları nelerdir?
Hastalıklara karşı korumaktadır
Bağışıklık sistemini güçlü tutarak, vücudumuzda hastalığa neden olan virüs ve bakterilerle karşı savaşabilir. Lupus, fibromiyalji, tiroid, inflamatuvar bağırsak hastalığı, metabolik sendrom, romatoid artrit, Crohn hastalığı, böbrek hastalıkları, multipl skleroz gibi kronik hastalıkların yanı sıra; grip, tüberküloz gibi bulaşıcı bir çok hastalık riskini azaltmaya yardımcı bir vitamindir.
Depresyonu azaltır
Ruh halini düzenlemede, kronik yorgunluk, anksiyete ve depresyonu önlemede önemli bir rol oynayabilmektedir.
D Vitamini kemik sağlığını korur
Kemiğin gelişiminde önemli bir rol oynayan bu vitamin, kemiğin yapı taşı olan kalsiyumun düzenlenmesinde etkilidir; bağırsaklardan kalsiyumu emmek ve böbrekler yoluyla atılan kalsiyumu geri almak için gereklidir. Kas ve kemik hastalıklarının bir çoğunu önleyebilmekte ve tedavi edebilmektedir.
Vücuttaki solunum enfeksiyonlarını azaltır
D vitamini seviyeleri düşük olan çocuklar ve yetişkinler astım, alerjik hastalıklar, soğuk algınlığı veya üst solunum yolu enfeksiyonları için daha yüksek risk bulundururlar.
Diyabet riskini azaltır
Bu vitamin insülin seviyelerini düzenleyerek diyabet yönetimine yardımcı olur. Yapılan araştırmalarda D vitamininin seviyeleri, kan şekeri ve azalan insülin direnci ile ilişkili bulunmuştur.
Sağlıklı hamilelik için gereklidir
D vitamini eksik olan hamilelerde preeklampsi gelişme riski ve sezaryen ihtiyacı daha fazla olmaktadır. Bu nedenle hamilelere bu vitamin folik asit ile birlikte kullanılması doktorlar tarafından önerilmektedir.
Kilo vermeye yardımcıdır
Araştırmalar ekstra kalsiyum ve D vitamininin iştahı bastırıcı bir etkiye sahip olduğunu göstermektedir.
Kanseri önlemede etkilidir
Hücreler arasındaki iletişimi düzenlemeye yardımcıdır. Araştırmalar kalsitriolün, kanser hücresi ölümünü artırarak, hücre çoğalmasını ve kanserin ilerlemesini azaltabileceğini göstermektedir. Özellikle kolon, prostat, pankreas ve meme kanserlerinin önlenmesinde ve tedavisinde önemli rol oynayabilmektedir.
Kalp hastalığı riskini azaltır
Bu vitamin kan basıncı kontrolünde ve arter hasarını önlemede etkili olmaktadır. D vitamininin eksikliği hipertansiyon, hiperlipidemi, miyokard enfarktüsü, kalp yetmezliği ve felç ile ilişkilidir.
Bilişsel bozuklukları önler
Beynin gelişiminde ve vücutta bulunan fonksiyonların düzenlenmesinde, sağlıklı bir sinir sisteminin oluşmasında önemli bir rol oynar. Yaşam boyunca yeterli düzeyde D vitamininin vücutta muhafaza edilmesi, yaşa bağlı olarak nörolojik rahatsızlıkların önlenmesine yardımcıdır. Parkinson, Alzheimer, demans ve bilişsel gerileme olan yaşlılarda D vitamini eksikliği yaygındır.
İltihabı azaltır
Yapılan araştırmalar, artan D vitamini seviyeleriyle birlikte, iltihapların işareti olan C-reaktif protein seviyelerinde önemli bir azalma olduğunu göstermiştir.
Cilt sağlığını korur
D vitamini derinin fonksiyonunu etkilemekte; sedef ve egzama gibi çoğu deri hastalıklarının tedavisinde yardımcı olmaktadır.
Kısaca D vitamini hangi besinlerde bulunur?
Az miktarda besin doğal olarak bu vitamini içermektedir. Bu nedenle, bazı durumlarda takviye yapılmaktadır.
D vitamini açısından zengin besinler:
- Somon, sardalya, ringa, kılıç, ton, uskumru gibi yağlı balıklar
- Sığır karaciğeri
- Yumurta sarısı
- Karides
- Tavuk
- Kırmızı et
- Doğada güneş gören mantarlar
D vitamini içeren meyveler:
- Havuç
- Kuşburnu
- Muz
- Üzüm
- Karpuz
- Çilek
- Kivi
- Şeftali
- Kavun
- Kayısı
- Böğürtlen
D vitaminini üç şekilde alabiliyoruz: Güneşten, besinlerden ve takviyelerden. İhtiyacımız olan bu vitaminin yalnızca %20’sini besinlerden, %80’lik kısmını ise güneş ışığından karşılamaktayız. Nisandan Ekim sonuna kadar, vücudun ihtiyaç duyduğu miktarın tamamını güneş ışığından almak mümkündür. Güneşe çıkamıyorsanız, uzman kontrolünde takviye almak işinize yarayabilir. İhtiyacınız olan miktar yaşa göre değişmektedir.
D vitamini eksikliğinin belirtileri
- Yorgunluk
- Kemiklerde ve kaslarda ağrı
- Özellikle bacaklarda, sırtta, pelviste ve kalçada ağrılar
- Daha sık hastalanmak
- Depresyon
- Yaraların yavaş iyileşmesi
- Saç dökülmesi
- Kemik kaybı
- Kırıklar
D vitamini eksikliğinde görülen hastalıklar
- Şişmanlık
- Hipertansiyon
- Depresyon
- Fibromiyalji
- Kronik yorgunluk sendromu
- Alzheimer
- Meme, prostat ve kolon kanserleri
- Kemik kaybı (osteoporoz, osteopeni, osteomalazi)
- Miyopati
- Raşitizm
- Multipl skleroz ve diyabet gibi otoimmün hastalıklar
Aşırı D vitamini, kandaki kalsiyum seviyesinin çok fazla yükselmesine neden olur. Hiperkalsemi denilen bu durum, organ ve damarlarda kireçlenmeye neden olarak böbrek taşına ve kalp krizine neden olabilir.