Ciltte kızarıklık, şişlik, su kabarcıkları, kaşıntı, ağrı… Genellikle hassas ciltlerde oluşan güneş yanığı, yaz mevsiminde sıkça görülen cilt problemlerinde ilk sıralarda yer alıyor. Toplumda sadece estetik bir problem olarak görülse de, tedavisinde gecikildiğinde ciltteki bağışıklık sistemini baskılayarak uçuk ve zona gibi enfeksiyonları tetikleyebiliyor. Güneş yanığının en önemli uzun dönem komplikasyonu ise yanan alanlarda deri kanseri riskinin artmasıdır ki bu kanser türünün bazıları ölümcül olabiliyor. Acıbadem Maslak Hastanesi Dermatoloji Uzmanı Prof. Dr. Emel Öztürk Durmaz, özellikle su kabarcıklı güneş yanıklarında ilk müdahalenin doğru yapılmasının çok önemli olduğunu belirterek, “Çünkü hatalı uygulamalar ciltte enfeksiyona yol açarak sorunun daha da şiddetlenmesine neden olabiliyor” diyor. Peki güneş yanığı oluştuğunda neler yapmalı, nelerden kaçınmalıyız? Dermatoloji Uzmanı Prof. Dr. Emel Öztürk Durmaz güneş yanığına karşı 12 etkili kuralı anlattı; önemli öneriler ve uyarılarda bulundu.
Belirtiler yaklaşık 2-4 saat sonra başlıyor!
Güneş yanığı belirtileri güneşe maruz kaldıktan yaklaşık 2-4 saat sonra başlıyor ve 1- 3 gün içinde pik noktaya ulaşıyor. Prof. Dr. Emel Öztürk Durmaz güneş yanığının belirtilerini şöyle sıralıyor:
- Ciltte, güneşe maruz kalmış olan alanla sınırlı; kızarıklık, şişlik (ödem), su kabarcıkları, sulantı ve soyulma gibi belirtiler gelişiyor. Bunların yanı sıra ciltte sıcaklık, yanma, hassasiyet, ağrı ve kaşıntı gibi belirtilerle de kendini gösterebiliyor.
- Genel olarak 1. derece yanıklar kızarıklık, 2. derece yanıklar kızarıklık ve su kabarcıkları, 3. derece yanıklar ise kızarıklık ve su kabarcıklarına ek olarak ülserasyonlar şeklinde görülüyor.
- Şiddetli güneş yanıklarında; halsizlik, baş dönmesi, tansiyon düşmesi, ateş, titreme, bulantı-kusma, baş ağrısı, bayılma, genel vücut ödemi gibi güneş çarpması veya ısı çarpmasının sistemik belirti ve bulguları da gözlenebiliyor ki bu tabloya ‘güneş zehirlenmesi’ adı veriliyor.
Zaman kaybetmeden doktora başvurun
Dermatoloji Uzmanı Prof. Dr. Emel Öztürk Durmaz, güneş yanıklarına ‘yanık’ tedavisi uygulandığını belirterek, nasıl bir yol izlendiğini şöyle anlatıyor: “Öncelikle daha fazla güneşe maruz kalınmamalı ve güneşe karşı tüm korunma önlemleri alınmalı. Vakit kaybetmeden bir dermatoloji uzmanına başvurulmalı. Şiddetli, su kabarcıklı, derin, ağrılı ve enfekte olmuş güneş yanıklarında veya ısı çarpması belirtilerinin varlığında hastanın hastaneye yatırılması gerekebiliyor. Bu durumda tedavide damardan sıvı verilmesi, kapalı pansumanlar uygulanması, damardan veya ağızdan iltihap giderici ilaçlara başvurulması şeklinde yöntemlere başvuruluyor. Kapanmayan derin güneş yanıklarında cerrahi deri nakline ihtiyaç duyulabiliyor”
Güneş yanığına karşı 12 etkili yöntem!
Dermatoloji Uzmanı Prof. Dr. Emel Öztürk Durmaz, güneş yanığı oluştuğunda neler yapmamız ve nelerden kaçınmamız gerektiğini şöyle anlatıyor:
BUNLARI YAPIN
- Günde en az 2 litre su-sıvı içmeye özen gösterin.
- Ev ısısını ‘soğuk’ olacak şekilde düşürün, 18-22 derece en ideal ısı olacaktır.
- Günde birkaç kez, 10-20 dakikalık soğuk ve tazyiksiz duş alın.
- Soğuk ve ıslak kıyafetler giymeniz de güneş yanığına karşı fayda sağlayacaktır.
- Soğuk pansumanlar damarları kasarak kızarıklık, ödem ve yanma hissinin azalmasında etkili olurlar. Yanan bölgeye; soğuk su, karbonatlı veya yulaflı soğuk su, soğuk sirke ya da soğuk sütle ıslatılmış havlular veya jel buzla her 2 saatte bir, 10-20 dakika kompres yapabilirsiniz.
- Cildinize soğutucu özellikte kalamin veya aloe vera içeren jel veya losyon sürün. Ayrıca duş, pansuman veya kompres sonrasında, cildi yatıştırıcı özelliğe sahip yulaf veya dekspantenol içeren nemlendiriciler kullanın.
- Yanan bölgeleri yukarı kaldırın; örneğin yüzünüz yandıysa 2 yastıkla yatmalısınız. Bacağınız yandıysa, bacağınızı yastıkla kalp seviyesinin 30 cm üzerinde kalacak şekilde kaldırmalısınız. Bu şekilde yanığa bağlı gelişecek olan ödemi azaltmak mümkün olabiliyor.
- Yanık alanlarını rahatsız etmeyecek; dikişsiz, bol ve pamuklu giysiler tercih edin. Dar, naylon, sentetik, yünlü giysilerden ise sakının.
BUNLARI SAKIN YAPMAYIN!
- Büyük su kabarcıklarını, steril şartlarda iğne veya enjektörle patlatabilirsiniz, ancak yüzeyleri açmamalı ve cildi soymamalısınız.
- Enfeksiyon riski nedeniyle yanık deriyi kaşımayın ve koparmayın. Kaşıntı için antihistaminik özellikte tablet kullanabilirsiniz.
- Kese, lif, ağda, tıraş işlemlerinin yanı sıra banyo köpükleri, sabunlar, banyo tuzları, sıvı yağlar (zeytinyağı, kantaron yağı, lavanta yağı vs.), masaj yağları, lokal anestezikler, vazelin gibi katı yağlar ve merhemlerden uzak durun. Bunlar deriyi daha da tahriş edebilecek, iyileşmeyi azaltacak veya kendileri doğrudan alerjik egzama yaratabilecek uygulamalardır.
- Halk arasında sıkça kullanılan yeşil çay, salatalık, vazelin, diş macunu veya yoğurt gibi güneş yanığı yöntemleri soğuk uygulanmaları nedeniyle rahatlatıcı oluyorlar. Ancak bugüne dek bu yöntemlerin yanıkları iyileştirici etkilerine dair bilimsel bir kanıt olmadığı gibi, tam aksine ciltten ısı kaybını engellemeleri sonucu ateş ve güneş zehirlenmesi gibi sorunların gelişmesi riski nedeniyle uygulanmaları önerilmiyor.