Mersin’de Akkuyu Nükleer Güç Santrali’nin inşasını yürüten Rusya Devlet Atom Enerjisi Kurumu Rosatom, Bolivya’da dünya nükleer sanayii için örnek teşkil edecek bir tesis kuruyor.
Rosatom’un denizaşırı portföyünü yöneten Rusatom Overseas tarafından inşa edilen Nükleer Teknoloji Araştırma ve Geliştirme Merkezi, (CNTRD) kanser ve diğer hastalıkların tanı ve tedavisi amacıyla kullanılan radyofarmasötiklerin üretiminden tıbbi cihazların sterilizasyonuna, tarım ürünlerinin işlenmesinden ile bilim ve eğitimin geliştirilmesine kadar pek çok alanda hizmet verecek. Bolivya’nın El Alto kentinde inşa edilen tesisle ilgili olarak World Nuclear News’in sorularını yanıtlayan Rusatom Overseas Başkanı Evgeny Pakermanov, merkez için “Genel olarak, sosyo-politik kalkınma sağlayacak ve toplum genelinin hayat kalitesini artıracak” dedi.
Bolivya’nın teknolojik kalkınmasını artıracak
Pakermanov, endüstri ve ekoloji, kimya, malzeme bilimi, hidromekanik ve madencilik de dahil birçok sektörde geniş yelpazede araştırma imkanı sunacak merkezin Bolivya’nın teknolojik kalkınmasını artıracağını vurguladı. CNTRD’nin kanser ve diğer hastalıkların tedavisi için Bolivyalıların gelişmiş radyofarmasötiklere erişimini destekleyeceğini ifade eden Pakermanov, sözlerine şöyle devam etti: “Bu, Bolivya vatandaşlarının nükleer tıp tedavisi görmek için yurtdışına çıkmasına artık gerek olmayacağı anlamına geliyor. Merkez, ülkenin tarım sanayisinin gelişimini ve gıda güvenliğini da sağlayacak. CNTRD’nin bilim ve eğitimi ileri taşımada önemli bir role sahip olduğunu söylemek abartı olmaz. Bolivya ve diğer Latin Amerika ülkelerinden uzmanların nükleer fizik ve bununla ilgili uzmanlık alanlarında eğitilmelerini sağlayacak, bununla beraber ekoloji, sağlık ve diğer alanlardaki küresel zorlukların önüne geçmek için zemin hazırlayacak. Merkez sadece Bolivya için değil tüm Latin Amerika bölgesi için eşi benzeri olmayan bir proje.”
Yılda 5 binin üzerinde klinik deney yapılacak
Bolivya Nükleer Enerji Kurumu (ABEN) ve Rusatom Overseas iştiraki GSPI JSC’nin, merkezin inşası için Eylül 2017’de genel sözleşme imzaladığını hatırlatan Pakermanov, “Etap 1 ve Etap 2 tesislerinin yapımı büyük bir hızla devam ediyor, CNTRD için saha düzenleme çalışmaları da yapım aşamasında. Bu yıl Bolivya’da sağlık sektörü için büyük önem taşıyan merkezin iki büyük parçası Preklinik Siklotron Radyofarmasötik Kompleksi (CRPC) ve Çok Amaçlı Gama Işınlama Merkezi’nin (MIC) hayata geçirildiğini göreceğiz. Geniş yelpazede kullanılacak radyofarmasötiklerin üretimine ve ülkede kanserle mücadeleye büyük katkıda bulunacak kompleks, yılda 5 binin üzerinde hastayla klinik deneyler yapmak için tasarlandı. Kompleks, parçacık hızlandırıcı siklotrona sahip” dedi.
MIC’in ise tarım ürünleri ve tıbbi cihazların iyonlaştırıcı radyasyona tabi tutulduğu bir gama ışınlama makinesine sahip olduğunu belirten Pakermanov şunları ifade etti: “Bu yöntem, gıda ürünlerinin raf ömrünü yüzde 50’ye kadar uzatabilir. Bugün, dünya genelinde, pek çok meyve ve sebze de dahil olmak üzere 100’e yakın ürün, iyonlaştırıcı radyasyona tabi tutuluyor. Hangi ürünlerin bu yönteme tabi tutulması gerektiği ülkelerin kararına kalmış, her ürün için mod teknolojisi önceden belirleniyor ve kontrol ediliyor. MIC, günde 70 tondan fazla gıda ürününü işleyecek.”
Pakermanov, adım atılan sonraki aşamanın bilim laboratuvarları ve araştırma reaktörü olan Etap 3 ve Etap 4 tesislerinin inşasını tamamlamak olduğunu belirterek bu çalışmaları 2024’te tamamlanmayı planladıklarını vurguladı.
Diğer CNTRD tesisleri
Diğer CNTRD tesislerinin en önemlisinin araştırma reaktörü olduğunu belirten Pakermanov, şunları söyledi: “Bu, endüstriyel ve bilimsel uygulamalar ile nötron aktivasyon analizi için radyoizotop üretimini kapsayan geniş yelpazede araştırma ve deneysel çalışmalara imkan veren yenilikçi bir tesis. Reaktör, nükleer bilimciler için de bir eğitim aracı olarak hizmet ediyor. Bir araştırma reaktörü güç üretmek için tasarlanmamıştır, farklı bilim alanlarının gelişimini desteklemek amacıyla farklı türden araştırmalar yapılabilmesi için nötron üretir. Araştırma reaktörü dördüncü inşa aşamasında kurulacak. Araştırma reaktörünün, projenin tamamını bitirmeyi hedeflediğimiz 2024’te hizmete girmesi planlanıyor. Araştırma reaktörü Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu’nun koyduğu kurallara sıkı sıkıya uyularak inşa edilecek.”
“CNTRD projesi, şehir altyapısına ve istihdama da katkıda bulanacak”
CNTRD gibi bir merkezin, küresel sorunların çözülebilmesine katkı sağlayabilmek için bilimsel işbirliğini tetikleyeceğini ve tüm dünyadan bilim adamlarını çekeceğini söyleyen Pakermanov, “CNTRD projesi şehir altyapısının gelişimine ve bölgede yaşayanlar için istihdamına büyük ölçüde katkıda bulunacak. Sözleşme uyarınca El Alto ve La Paz kentlerinde yaklaşık 500 nitelikli istihdamın sağlanması bekleniyor” diye konuştu.
Proje nükleer sanayi için nasıl bir örnek teşkil ediyor?
Eşsiz konumu dolayısıyla Boliva’daki CNTRD’nin nükleer sanayinin tamamı için şüphesiz çığır açacağını ve Rus ileri teknolojisinin Latin Amerika ülkelerine ihracı için yeni fırsatlar sunacağını belirten Pakermanov, “Bu, bir araştırma reaktörünü, Preklinik Siklotron Radyofarmasötik Kompleksi’ni, Çok Amaçlı Gama Işınlama Merkezi’ni ve çeşitli laboratuvarları kapsayan tam ölçekli bir CNTRD projesidir. Bununla beraber, nükleer bilim ve teknoloji merkezlerinin tasarımı esnektir ve proje, partner ülkenin ekonomik ve finansal özelliklerine ve nükleer endüstrideki deneyim düzeyine bağlı olarak değişebilir. Örneğin, merkezin nükleer bilim ve teknoloji ürün yelpazesinde tarım ve sağlık sektörleri için de özel çözümler sunuyoruz. Ayrıca daha önce inşa edilmiş araştırma reaktörlerinin modernizasyonu ve yeniden yerleştirilmesi için hizmet veriyoruz. Böylece, müşterilerimiz büyük bir seçim özgürlüğüne sahip oluyor” dedi.
Nükleer teknoloji ve Akkuyu NGS
Nükleer teknolojinin kullanıldığı en önemli alanlardan biri de sağlık sektörü. Röntgen, ultrason, (MRI), ve bilgisayarlı tomografi (CT) taramaları gibi mevcut en etkili ve ağrısız tıbbi tanı araçlarında nükleer teknoloji kullanılıyor. Kanser, kalp hastalıkları, nörolojik bozukluklar gibi hastalıkların tedavisinde radyasyondan faydalanılıyor. Ayrıca, medikal cihazların strerilizasyonunda da nükleer teknolojiye başvuruluyor.
Nükleer teknolojinin kullanıldığı diğer bir alan da tarım. Yiyeceklerdeki zararlı maddelerin arındırılması, tarım ürünleri için zararlı olan böceklerin temizlenmesi konusunda da nükleer teknolojiden faydalanıyor. Ayrıca bu sayede fazladan ilaçlama yöntemlerine gerek duyulmuyor.
Tıpkı CNTRD gibi sembol bir proje olan Türkiye’nin ilk nükleer güç santrali Akkuyu NGS’nin de istikrarlı elektrik enerjisi kaynağı olmanın yanı sıra bölgenin sosyo-ekonomik kalkınmasına katkı sunması, sağlık, tarım ve bilimsel araştırmalara ışık tutması bekleniyor.
NGS projelerinin inşaattan elektrik elektronik ve makine sanayisine kadar çok sayıda sektöre iş imkanı sunduğunu belirten uzmanlara göre Akkuyu NGS de, Türkiye ekonomisine sağladığı katkı ile bu konuda önemli bir örnek teşkil ediyor. Yaklaşık 13 bin kişinin çalıştığı proje, sağladığı iş fırsatları ile Türk şirketlerinin de gözdesi olmuş durumda.